شناسایی ترکیب‏ های آلی فرّار برگ پسته و نقش آن‌ها در جلب پسیل معمولی پسته Agonoscena pistaciae (Hemiptera: Aphalaridae)

پسیل معمولی پسته (Agonoscena pistaciae) آفت کلیدی باغ‌های پسته در ایران به شمار می‌رود. در حال حاضر ترکیب‏های حشره‌کش علیرغم تأثیرات منفی خود بر سلامت انسان و محیط‌زیست، بیشتر تنها و واپسین گزینۀ ممکن در مهار پسیل معمولی پسته هستند. بااین‌حال فشار گزینشی آفت‏کش‏ها باعث به وجود آمدن جمعیت‌های بسیار مقاوم از پسیل معمولی پسته شده است. امروزه ترکیب‏های آلی فرّار گیاهان امیدواری‌هایی را در گسترش روش‌های پایدار مدیریت آفت‌ها ایجاد کرده‌اند. در این راستا، ترکیب‏های آلی فرّار از برگ درختان پستۀ رقم‏های اوحدی (Ohadi) و کله قوچی (Kale ghoochi) جمع‌آوری شده و با روش کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی (GC-MS) شناسایی شدند. به ترتیب 43 و 37 ترکیب آلی فرّار ازجمله ترکیب‏های مونوترپن، استری، اسیدی، الکلی، آلدهیدی و آروماتیک در دو رقم اوحدی و کله قوچی شناسایی شدند. در میان ترکیب‏های، سه ترکیب (E)- β-Ocimene، Limonene و Methyl benzoate به ترتیب با 5/32، 8/14 و 1/12 درصد در رقم اوحدی و سه ترکیب (E)- β-Ocimene، Limonene و α-Thujene به ترتیب با 2/29، 1/20 و 6/6 درصد در رقم کله قوچی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. بررسی پاسخ بویایی حشره‏های بالغ پسیل معمولی پسته در بو سنج (Olfactometer) Y شکل نشان داد که حشره‏های نر (03/0>P) و ماده (001/0>P) به‌طور معنی‌داری به بوی برگ درختان پسته (رقم اوحدی) جلب می‌شوند. نتیجه‏های برآمده از این پژوهش می‌تواند در گسترش روش‌های مهاری بر پایۀ به‌کارگیری مواد رابط شیمایی همانند شکار انبوه و یا دور کردن پسیل معمولی پسته و یا جلب دشمنان طبیعی آن مورد استفاده قرار گیرد.